Olijfolie in Portugal
Als je vanuit Noord-Europa naar het zuiden gaat rijden komt er een moment dat je een hooggebergte gaat passeren. Als dat gebeurt zijn er vaak een aantal dingen die opvallen: het weer is aan de zuidkant van het gebergte vaak beter, de rivieren stromen opeens een andere kant op en vaak kom je in een ander land de bergen af dan waar je ertegenop ging. Maar in Europa is er nog een zeer opvallend verschijnsel. Boven de grote bergpartijen eten, koken en bakken we in plantaardige oliën die, afhankelijk van de streek, van allerlei soorten planten gemaakt kunnen zijn: zonnebloem, koolzaad, noten, noem maar op... Onder de grote gebergten gebruikt men als het even kan het liefst maar een soort plantaardige olie: Olijfolie!
Overal waar je komt in Portugal (en Spanje, Italië, Kroatië, Griekenland, Turkije) zie je de meest uiteenlopende soorten olijfbomen, in het wild, in groepen en in uitgestrekte boomgaarden. Zuid-Europa produceert bijna 90% van de wereldwijd geconsumeerde hoeveelheid olijfolie.
Portugal staat op de achtste plaats van olijfolie producenten wereldwijd en met 118.959.783 liter per jaar (2018) maken ze er heel wat van. Spanje (de grootste producent ter wereld) produceerde in dat jaar 1.945.988.043 liter... Da's ruim 16x zoveel. Het grootste verschil is dat de Portugezen hun productie voor meer dan 95% zelf consumeerden terwijl de Spanjaarden meer dan 92% aan de rest van de wereld verkochten... Dan kun je misschien wel raden hoe het staat met de kwaliteit van die olies.
Het verhaal gaat dat de eerste olijfbomen die naar Europa kwamen ongeveer 1000 jaar voor het begin van de jaartelling door de Feniciërs naar de Romeinen werden verscheept. De Feniciërs waren een volk dat leefden rondom de middellandse zee, van Libanon tot aan wat we nu Tunesië noemen. De olijfbomen die naar Italië kwamen waren bomen uit Libanon. Toen rond 200 v. Chr. het hele Iberisch schiereiland tot het Romeinse Rijk behoorde namen deze behalve hun taal en keuken, ook hun olijfbomen en wijnstokken mee. Het blijft een bijzonder gevoel dat alle olijfbomen die ik in mijn leven waar dan ook in Europa gezien heb, of het nu in Portugal, Spanje, Italië, Kroatië en ja, zelfs Griekenland was, allemaal afstammelingen zijn van die paar boompjes die de Feniciërs toen op de boot naar Rome hebben gezet...
Olijfolie is alom aanwezig in het dagelijks leven in Portugal: Bij iedere maaltijd worden de geserveerde gerechten rijkelijk 'nabehandeld' met de beste kwaliteiten olijfolie. Recepten zonder olijfolie (vaak zelfs in desserts ;-) zijn schaars.
Het is dan ook een bijzonder goedje, olijfolie. Als je op het internet op zoek gaat naar de positieve eigenschappen van olijfolie dan kun je zonder moeite dagen doorlezen. Zelfs als een arts een vetarm dieet voorschrijft geeft hij vaak aan dat je vooral (meer) olijfolie moet (blijven) gebruiken. Kortom, olijfolie is een onmisbaar onderdeel van elk dieet, of je nu in noord- of zuid-Europa woont.
jong geleerd.....
Daarom is het het van belang regelmatig en in voldoende mate olijfolie te gebruiken in je dieet. Tot 12 maanden (babies) kun je beter geen olijfolie opnemen in het dieet omdat het tere spijsverteringsstelsel van een baby nog niet opgewassen is tegen de onverzadigde vetzuren in olijfolie. Maar vanaf de eerste verjaardag van je baby kun je los! Omdat olijfolie (vanuit de pitten en bladeren) tijdens het persen vaak een (voor volwassenen aangename) bitterheid verkrijgt, vinden niet alle kinderen olijfolie even aangenaam. Daarom hebben we een olijfolie speciaal voor kinderen: de Casa Anadia Junior, waar geen bitterheid in zit waardoor hij door kinderen zelfs als 'zoet' ervaren wordt. Op deze manier leer je je kinderen al vanaf heel jong om olijfolie, en daarmee de gezondheidsvoordelen ervan, in hun dagelijkse dieet op te nemen. En kunnen ze net als jij stoer met hun eigen fles wat smaak toevoegen aan hun pasta, groenten en andere gerechten.
Portugal kent meer dan 130.000 agrarische bedrijven die olijven verbouwen. Maar een beperkt aantal van deze bedrijven maakt hier voor de (internationale) handel bestemde olijfolie van. Het merendeel produceert voor eigen en/of lokale consumptie. Als je kijkt naar de bedrijven die professioneel olijfolie produceren zie je een grote overeenkomst met de professionele (Franse) wijnproducenten. Het Franse chateau of domain is in Portugal vaak een Casa of Quinta. Het door de wijnboeren vaak verheerlijkte 'terroir' (een combinatie van grondsoort, klimaat, geografische ligging en historie) speelt voor de Portugese olijfboer een even belangrijke rol. En de hoeveelheid olijvenrassen zijn op een hand niet te tellen. In Portugal vindt men echter dat de beste kwaliteit olijfolie alleen behaald kan worden door lokale variëteiten te gebruiken (ook al stammen ze af van dezelfde bomen als die in bijvoorbeeld Spanje...). Aan de fabricage, opslag en verpakking zijn strenge regels verbonden en de de meeste Portugese regio's kennen inmiddels een D.O.P.: Denominação de Origem Protegida, wat in het Nederlands als beschermde oorprongs benaming (B.O.B.) kan worden vertaald.
Viva sua vida wil de dingen die het dagelijks leven in Portugal zo bijzonder maken graag ook voor Nederlanders beschikbaar maken. Daarom importeren wij de olijfolies (en wijnen) van Casa Anadia (in het Portugees lossen de twee a's in elkaar op: je zegt kaazanaadia). Dit adelijke landbouw huis heeft een oorsprong in de 13e eeuw en is rond 1647 ook olijfolie gaan produceren. Voor ons is dit een voorbeeld van het beste dat Portugal op het gebied kwalitatief ongeëvenaarde traditionele olijfolie productie te bieden heeft.
Het productieproces van Olijfolie
Olijven worden meestal van november tot januari geoogst, afhankelijk van de soort olijven. Voor de betere olie worden de olijven vaak met de hand geplukt. Olijven die van de boom gevallen zijn, worden niet gebruikt, zij zijn te rijp. De moderne schudmachines, die de boom schudden waarna de vruchten vanzelf vallen, worden bij oudere olijfbomen niet gebruikt, daar zij de wortels zouden kunnen beschadigen.
Omdat olijven na het plukken snel beginnen te fermenteren, moeten ze zo snel mogelijk verwerkt worden. In een aantal processtappen worden takjes en blaadjes verwijderd en de olijven worden gewassen en gemalen tot een pasta. Uit deze pasta kan vervolgens de olie gewonnen worden. Dat kan op twee manieren, namelijk door te persen of door te centrifugeren.
Persen
De pasta wordt gekneed en geperst, vroeger met een vijzelpers, later hydraulisch onder grote druk tot 400 bar. Het olie-watermengsel uit de pers wordt gescheiden in een centrifuge. Hoewel dit de koude persing wordt genoemd, wordt de pasta iets verwarmd door de wrijving, maar hierdoor kan de olie gemakkelijker uit de pasta komen. De temperatuur mag echter niet boven de 28 °C komen, om te voorkomen dat de chemische samenstelling van de olie verandert. Dit geldt ook voor de olie nadat hij in de fles gebracht is.
De eerste persing geeft een opbrengst van ongeveer 10-20% olie bij ±15 °C, dat wil zeggen voor 1 liter olijfolie is 5-10 kilo olijven nodig.
In de 'hoge productiviteitslanden' wordt tegenwoordig steeds vaker gecentrifugeerd dan geperst. Er is dan geen sprake meer vaan een eerste of tweede persing en dus is het niet mogelijk op de wijze 'extra virgem' oliefolie te produceren. In Portugal wordt deze methode nagenoeg niet gebruikt. Ze past ook niet bij het ambachtelijke karakter van de olijfolie productie.
Kwaliteit
De zuiverheid van de olijfolie wordt gemeten door de bepaling van het vrije zuur omdat bij degradatieprocessen in de olijfolie oliezuur uit de estervorm vrijgemaakt wordt. Als de olie niet meer dan 2% vrij zuur bevat, mag de olie "vergine" of "virgen" olijfolie heten, in Portugal "virgem". Indien dit gehalte 0,8% of lager is, dan mag de olijfolie "extra vergine" of "extra virgen" genoemd worden, in Portugal "extra virgem". Verder komt in de formele Nederlandse kwaliteitsaanduiding "eerste koude persing" voor. "Koude" houdt in dat de temperatuur tijdens het fabricageproces niet boven 28 °C mag komen. "Eerste persing" heeft vaak geen betekenis meer, omdat de krachtige persen of centrifuges alle olie uit de gemalen olijvenpasta halen. Vroeger (en op veel plaatsen in Portugal met een artisanaal proces nog steeds) werd de pasta na de eerste persing met heet water vermengd om resterende olie te kunnen winnen. Naast de Spaanse term "virgen", de Italiaanse term "vergine" en de Portugese term "virgem"wordt ook de Franse term "vierge" gebruikt; deze is afkomstig uit de door het Frans geïnspireerde culinaire wereld. Frankrijk zelf produceert overigens amper olijfolie.
Olijfolie die niet aan de kwaliteitseisen voor directe consumptie voldoet, wordt veelal geraffineerd om de zuurgraad te verlagen en smaak- en geurdefecten te verwijderen. Er ontstaat dan geraffineerde olijfolie, die voor consumptie gemengd wordt met een beetje vierge of extra vierge olie om er iets smaak aan te geven. Het product heet dan gewoon "olijfolie" of "pure olijfolie"; dit laatste is een nogal verwarrende term. De gewone merken olie in de supermarkt bieden naast extra vierge bijna allemaal ook een gewone olijfolie.
Een laatste kwaliteit olie die nauwelijks in de winkel wordt aangeboden, maar wel in de horeca wordt gebruikt voor koken en frituren, is de "olie van afvallen van olijven" of "olio di sansa" of "pomace-olive oil". Deze olie wordt met een oplosmiddel en onder grote hitte gehaald uit de (zo goed als) droge pulp, die na het persen van de vierge olie in de olijvenresten of -afvallen overblijft. Ook deze olie wordt gemengd met een beetje vierge olie om er iets smaak aan te geven.
Het is wel goed om aan te geven dat kwalitatief voldoende olijfolie altijd "extra virgem" olijfolie is. Veel mensen denken dat als ze 'extra vierge' olijfolie kopen dit een predikaat is van top-kwaliteit, maar dit label is eigenlijk een basiswaarde dat aangeeft dat je tenminste een 'voldoende' kwaliteit olijfolie voor je hebt. De Portugese olijfolie productie is dan ook voor meer dan 90% "extra virgem".
Er zijn 3 grote vijanden van olijfolie: licht, lucht (oxidatie) en warmte. Daarom moet olijfolie als het even kan donker bewaard worden, maar niet per se koel. Een door koude gestolde olijfolie behoudt zijn kwaliteit als hij weer langzaam op temperatuur komt. Een verhitte olijfolie verliest echter zijn kwaliteit.
Dat olie na 18 maanden pas haar smaak gaat verliezen is onzin. En de kwaliteit verandert zeer zeker in de loop der tijd. Elke olie wordt uiteindelijk ranzig (oxidatie). Sommige olijfolies verliezen na 6 maanden al hun smaak en geur. Anderen houden het langer vol. Dit hangt af van de soort olijf, de tijd van de pluk, het verloop van het productieproces, de opslag en zelfs het vervoer naar de winkels. Als een vrachtwagen met olijfolie drie dagen in de hitte heeft stilgestaan, komt dit de kwaliteit niet ten goede.
De premium olijfolies van Casa Anadia kennen een geïntegreerde schenktuit in de fles om oxidatie zo weinig mogelijk kans te geven. Omdat het wettelijk verplicht is worden de olies bij verpakking in de fles voorzien van een 'best before' stikker die 18 maanden na verpakkingsdatum ligt. Maar bij zorgvuldig gebruik zal hij ook daarna nog goed te gebruiken zijn. We durven echter de weddenschap wel aan dat als u eenmaal Casa Anadia olijfolies heeft geproefd, ze de 'best before' datum niet meer zullen halen....
Categorieën olijfolie
De International Olive Council (IOC) heeft regels opgesteld omtrent de verschillende categorieën olijfolie:
- "Extra Virgem olijfolie" (Extra virgin olive oil, EVOO) moet mechanisch worden geperst zonder hitte of chemische toevoeging en moet minder dan 0,8% vrije zuren bevatten. De olie is uit de eerste, koude pers.
- "Virgem olijfolie" (Virgin olive oil) moet minder dan 2,0% vrije zuren bevatten. Een variant met minder dan 3,3% vrije zuren is uitsluitend bedoeld voor raffinage of technisch gebruik: "Virgin olijfolie niet geschikt voor consumptie" (Virgin olive oil not fit for consumption).
- "Ordinary virgem olijfolie" moet minder dan 3,3% vrije zuren bevatten en mag niet in alle landen direct aan de consument worden verkocht.
- "Geraffineerde olijfolie" (Refined olive oil) is via raffinage geproduceerd uit virgin olijfolie en moet minder dan 0,3% vrije zuren bevatten.
- "Olijfolie" (Olive oil) is een mengsel van EVOO en geraffineerde olie die mechanisch is geproduceerd. De pulp wordt voor een tweede keer geperst, verhit en gewassen om meer olie te produceren. Door de verhitting wordt de smaak lichter en daardoor goed om voor het koken te gebruiken Het bevat minder dan 1,0% vrije zuren.
- "Vruchtenpulp olijfolie" (Olive pomace oil) is de olie die wordt verkregen door de vruchtenpulp met oplosmiddelen of ander middelen te behandelen, daarbij uitgesloten olie die verkregen wordt door re-esterificatie of mengen met andere olie.
Olijfolie van Casa Anadia
Casa Anadia olijfolie komt voort uit een oude traditie die ten minste teruggaat tot de 17e eeuw, toen het oude landhuis met kapel werd gebouwd, nu geïntegreerd in Quinta do Bom Sucesso, in Alferrarede. Dit landhuis werd gebouwd op het land van de oude bond (graafschap) van de Almeida, Alcaides Mores de Abrantes, en de architectuur weerspiegelt een duidelijke landelijke roeping, met de agrarische afhankelijkheden, zoals de olijfpers die vandaag de dag nog steeds bestaat, geïnstalleerd op de begane grond.
In deze olijfpers is een topografisch plan uit 1819 te zien, waarop een olijfgaard is afgebeeld die reeds was uitgelijnd, een voor die tijd werkelijk uniek gegeven. Gezien het tijdstip waarop deze olijfgaard is aangelegd, zou deze dateren uit ten minste de tijd waarin het landhuis werd gebouwd, d.w.z. de 17e eeuw. Het archief van het landgoed Bom Sucesso bevat ook andere documenten die de sterke band tussen dit huis en de olijfoliecultuur bevestigen, zoals een foto, gedateerd 1890 en genomen door de Markiezin van Faial, dochter van de 1e graaf van Alferrarede, waarop duidelijk de olijfpers bij het landhuis te zien is.
De olijfolie van Casa Anadia is dus de voortzetting van een eeuwenoude band met de olijfoliecultuur. Dit is van groot belang in het heden en voor de toekomst, aangezien je wortels in een snel veranderende wereld steeds meer een belangrijke onderscheidende factor zijn. Traditie wordt vertaald in een "know-how" die persoonlijkheid geeft aan de produkten, vertrouwen biedt aan de consumenten en een duidelijke toegevoegde waarde vertegenwoordigt voor beiden. De olijfgaarden op het landgoed beslaan een oppervlakte van 100 ha. Tussen de traditionele en de (nieuwere) intensieve olijfgaarden worden internationale, maar voornamelijk Portugese variëteiten geteeld, De lokale variëteiten worden (onder meer) op de markt gebracht als D.O.P. Daarnaast gebruikt men ook de olijven van de vele ouder dan honderdjarige olijfbomen die op het landgoed staan. Zij hebben een relatief lage productiviteit maar brengen een zeldzame kwaliteit olijven voort. De olijfolie van Casa Anadia is het resultaat van de drie dominant verschillende terroirs in Alferrarede, met klei-, kalk- en leisteengronden in het noorden. Het resultaat is een unieke mengeling van olijfoliën, een perfecte alchemie tussen de variëteiten, de bijbehorende grond, het klimaat en ons eeuwenoude ambachtsschap.
links: De duiventoren van Casa Anadia.
bijzonder, de duiven in portugal zijn ongeveer
2 keer zo klein als die in Nederland maar worden
door de portugezen 'rola holandesa' genoemd.
hollandse tortelduiven dus......
rechts: De oude olijfolie molen op de boerderij
'Quinta do Bom Sucesso' werd aangedreven door een waterrad.
Uiterst linksboven zie je het kasteel 'Casa Anadia', hooggelegen
op het zuidelijke deel van het landgoed. De meer dan honderd ha
olijf boomgaarden liggen ten noorden van de quinta, op de bijzondere
terroirs van Alfarrarede.
Onze olijfolies en wijnen van Casa Anadia kun je uiteraard kopen in de winkel
Quinta do Bom Sucesso: de Bom Sucesso boerderij
Casa dos Almeida de Abrantes (of Quinta do Bom Sucesso) werd gesticht met de instelling (door de koning) van het landhuis Almeida in de 14e eeuw (1387), en nam later andere belangrijke banden op, de landhuizen van Momperres en Santa Maria da Alcáçova. en kent zijn hoofdverblijf in een 17e eeuws landhuis in Alferrarede.
Door middel van verschillende huwelijkse allianties sloot dit Huis zich aan bij Casa Quifel Barberino, later bij Casa Paes do Amaral en tenslotte bij het Huis van de Condes d`Anadia, waarbij al deze allianties culmineerden in de IVe graaf van Anadia en IIIe burggraaf van Alverca, José Maria de Sá Pereira e Menezes de Mello Sottomayor Paes do Amaral de Almeida e Vasconcellos Quifel Barberino.
Met de definitieve afschaffing van de morgadios (1863) (Morgadios is in het Nederlands: majoraat. Dit is een verdeelsysteem voor erfenissen gebaseerd op Fideï-commis. Bij deze verdeling gaat het te erven goed in zijn geheel over op de oudste zoon. Het is vooral van belang bij de troonopvolging.) en het overlijden van IV graaf van Anadia, in 1870, vererfde dit bezit van Alferrarede aan zijn zoon Carlos de Sá Paes do Amaral Pereira Meneses d'Almeida Vasconcelos Quifel de Barberino, ridder in de Orde van Malta en derde mannelijke kind van zijn ouders.
In 1882 verleende koning D. Luís aan Carlos Paes do Amaral de titel van burggraaf van Alferrarede en datzelfde jaar verhief hij hem tot graaf met dezelfde benaming. Het was de eerste graaf en burggraaf van Alferrarede die opdracht gaf tot de bouw van een neogotisch kasteel op het landgoed, later bekend als Castelo de Alferrarede, waar koning D. Carlos I verbleef. De graaf van Alferrarede had slechts één dochter, D. Maria da Assunção, die trouwde met D. António de Souza e Holstein, markies van Faial en graaf van Calhariz. Dit echtpaar had geen nakomelingen, zodat hun vertegenwoordiging in de eerste lijn van het Huis Anadia viel, zijnde de huidige IV graaf van Alferrarede, Miguel Maria de Sá Paes do Amaral.
Miguel Pais do Amaral is de zoon van Manuel José Maria de Sá Pais do Amaral VII Conde d`Anadia , en Maria Mafalda de Figueiredo Cabral da Câmara da Casa dos Condes de Belmonte.
Vanaf 1976 nam hij het beheer over van het familiebezit in Alferrarede, Abrantes. Sindsdien zijn belangrijke restauratiewerkzaamheden uitgevoerd aan de gebouwen van de boerderij, alsook aan het kasteel - de hoofdresidentie van het landgoed. Intussen zijn het kasteel en de verschillende gebouwen op het domein, evenals de tuinen en de moestuin, geklasseerd als gebouw van openbaar belang (nationaal erfgoed). Vanaf de jaren '90 is men begonnen met de reconversie van de olijfgaard, die meer dan honderd jaar oud was en niet aangepast aan de moderne teelttechnieken. Reeds in de 21e eeuw werd het olijfolie merk - Casa Anadia - gelanceerd, dat sinds zijn lancering belangrijke prijzen en onderscheidingen heeft gewonnen.
Bezoek Quinta do Bom Sucesso
Bezoek Casa Anadia, meer bepaald Quinta do Bom Sucesso en krijg een blik op een geschiedenis die teruggaat tot de 17e eeuw. Treed binnen in de meest emblematische ruimten van de Quinta en herbeleef een honderdjarige traditie die verbonden is met de olijfolieproductie.
Neem een kijkje in de olijfgaard en maak kennis met de belangrijkste variëteiten waaruit onze olijfolie is ontstaan.
Verken het Lagar-Museum, begrijp de oude traditie, die uit de 17e eeuw stamt en ga de kleine kapel vol verhalen binnen. Wandel door de tuinen en proef de sfeer die rond de Quinta en het kasteel hangt. Sluit het bezoek af met een proeverij van 3 olijfoliën, hun uitleg en kennismaking met onze winkel waar u onze producten kunt kopen.
Bezoeken moeten vooraf worden gereserveerd.
Gebruik de contacten:
reservas@casaanadia.pt / +351 932 951 119
Rondleidingen ook beschikbaar voor groepen, evenementen en bedrijven.
Minimaal 2 personen per bezoek. Wij raden u aan comfortabel schoeisel en comfortabele kleding voor het bezoek mee te nemen.