De Portugezen hebben veel bijzondere eigenschappen, maar het unieke karakter van de "saudade" is wat hen echt uniek maakt....
Portugeestalige landen staan bekend om hun vriendelijkheid en liefde voor de eenvoudigste dingen in het leven. Ondanks hun verschillen, delen ze meer dan de vreugde van het leven en de taal. Verbonden door een historische band, bracht de zee zeer verschillende culturen en tradities samen. Van de stranden van Afrika tot de vlakten van Brazilië of de bergen van Portugal, het "Portugese Rijk" is gesticht op een gevoel dat even oud is als de geschiedenis van de mensheid, maar de taal van Camões gaf het een eigen woord: "saudade".
"Saudade" kan zo eenvoudig zijn als het verlangen naar eten dat we graag eten of zo complex als het rouwen van een liefde die we verloren hebben. Het omvat de gevoelens van heimwee naar iets of iemand waarnaar je terugverlangt maar ook de gelukzalige herinnering naar de mooie momenten in het leven. Het genieten van een maaltijd die je smaakpapillen verwent of het terug wandelen in je herinnering bij het ruiken en proeven van de beste kwaliteit olijfolie. Het drinken van een goed glas wijn met een vriend die je de oren van je kop kletst omdat je elkaar al 3 jaar niet gezien hebt. Het is een sentiment aanwezig in ons dagelijks leven, maar in Portugal is het ook een vorm van nationale cultuur en identiteit.
Dit nostalgische verlangen is terug te vinden in de Fado, de beroemdste traditionele muziek van Portugal die mensen van over de hele wereld heeft geboeid. Wanneer een buitenlander de klaagzang in Amália's stem hoort, wordt het gevoel universeel begrepen, ook al zijn de woorden dat niet.
"Que estranha forma de vida, tem este meu coração" ("wat een vreemde manier van leven heeft mijn hart gekozen") zingt Amália, de beroemdste fadozangeres van Portugal en een favoriet onder de traditionele fadoplaatsen van Lissabon in Bairro Alto. In dit populaire vers belichaamt Amália de Portugese ziel, een toestand van permanente rusteloosheid die altijd aanwezig is. Ondanks het feit dat ze een prachtige levensstijl hebben, zullen zelfs de gelukkigste Portugezen antwoorden: "Ik red me wel" als iemand vraagt: "Hoe gaat het met je?". "Het is fado", zouden sommigen kunnen zeggen, maar Amália legt het beter uit dan wie dan ook:
Luís Vaz de Camões (ca. 1524 – Lissabon, 10 juni 1580) wordt beschouwd als Portugals grootste dichter.
Hij schreef lyrische gedichten en toneelstukken, maar is vooral bekend van zijn berijmde heldenepos De Lusiaden (Os Lusíadas in het Portugees, wat zoveel betekent als 'de Portugezen'). Hierin bezingt Camões de roem van de Portugezen, in het bijzonder die van de ontdekkingsreiziger Vasco da Gama (eerste druk: 1572).
Het epos wordt beschouwd als een hoogtepunt van de Europese Renaissanceliteratuur en als het nationale heldendicht van Portugal. Het Portugees kan zelfs worden aangeduid als de 'taal van Camões'. Zijn sterfdag, 10 juni, is de nationale feestdag van Portugal en wordt door Portugezen gevierd als Portugal-dag.
Bron: Wikipedia
Naast de muziek is "saudade" ook aanwezig in verschillende kunstvormen, zoals traditioneel borduren, schilderen en pottenbakken. Keramische zwaluwen, bijvoorbeeld, zijn een populair icoon van de Portugese cultuur en symboliseren de emigranten die ook elk jaar terugkeren naar hun "nesten". Saudade is zeer aanwezig in bijna elke Portugese familie, die in de zomer genieten van de komst van hun geliefden die in het buitenland wonen. Ze keren niet alleen terug om de familie te bezoeken, maar ook om "matar as saudades" ("dood de saudades") van heerlijke "bacalhau" en Portugese wijn!
Saudade (1899) van Almeida Junior
Saudade is een woord uit het Portugees en het Galicisch. Het beschrijft de mengeling van gevoelens van verlies, gemis, afstand en liefde. In het Nederlands wordt het vaak vertaald met heimwee, melancholie of weemoed. Het is echter een van de moeilijkst vertaalbare woorden. In een onderzoek van Today Translations onder meer dan 1000 linguïsten werd saudade op de zevende plek van de moeilijkst vertaalbare woorden ter wereld geplaatst, één plaats lager dan het Nederlandse "gezellig".
Het woord saudade komt uit het Latijn, van "solitas" (eenzaamheid) en is onder invloed van het woord "saudar" (groeten, herkennen) geëvolueerd tot saudade. Het is een van de meest voorkomende woorden in de Portugese liefdespoëzie en muziek. Het begrip is onlosmakelijk verbonden met de nationale zang van Portugal, de fado — een term die ook uit het Latijn komt, van het woord fatum (lot). Saudade is in Brazilië verbonden aan de bossa nova en in Kaapverdië met de morna, de nationale muziekstroming van de Kaapverdische eilanden.
In Brazilië wordt op 30 januari de dia da saudade, "dag van de saudade" gevierd.
Oorsprong
Er wordt aangenomen dat de term is geïntroduceerd in de tijd van de Portugese ontdekkingsreizen, toen de Portugezen de behoefte en noodzaak hadden om hun gevoel van heimwee naar het thuisland en geliefden uit te drukken. De term duidt dan ook op de melancholie die wordt veroorzaakt door de herinnering; de pijn die men voelt als gevolg van de afwezigheid of verdwijning van personen, dingen, toestanden of acties. De oorsprong van het woord wordt direct in verband gebracht met de zeevaardersmentaliteit van de Portugezen.
Gebruik
De beroemde Portugese dichter en schrijver Fernando Pessoa schreef over saudade het volgende: "Saudades, só os portugueses conseguem senti-las bem, porque têm essa palavra para dizer que as têm". In het Nederlands betekent dit: "Saudades; alleen de Portugezen kunnen het goed voelen, omdat zij een woord hebben om te zeggen dat ze saudades hebben".
Men kan saudade voor vele dingen voelen:
- voor iemand die is overleden;
- voor een geliefde die ver weg of afwezig is;
- voor een goede vriend;
- voor iemand die, of iets dat, men lang niet gezien heeft;
- voor iemand met wie men lang niet heeft gesproken;
- voor plekken;
- voor een kennis of collega;
- voor eten;
- voor een liedje;
- voor situaties;
- voor een liefde;
- voor het doen van iets wat men lang niet gedaan heeft;
- voor de tijd die voorbij is gegaan;
- ...en nog veel meer.
Nazaré, 2021
Er bestaat ook een uitdrukking "matar a saudade" (of "matar saudades", letterlijk "saudade doden"). De betekenis hiervan is het verdwijnen (zij het slechts tijdelijk) van dit gevoel. Het is mogelijk de "saudade te doden" door terug te denken, oude foto's of video's te bekijken, over het onderwerp te praten of contact te leggen met degene voor wie men de saudade voelt. In het zuiden van Portugal bestaat ook de uitdrukking "mandar saudades" (letterlijk: "saudade sturen"), waar het hetzelfde betekent als iemand de groeten doen.
Bronnen : De website van Portugal Realty™, Wikipedia